3-HOEKSVERHOUDINGEN

Zit je verstrikt in een kwellende driehoeksrelatie en wil je de stap zetten om jezelf hieruit te bevrijden? Wacht niet langer en maak een afspraak. Samen nemen we jouw situatie onder de loep en leer je hoe je hieruit kunt stappen zodat er ruimte komt voor een volwaardige en gelijkwaardige intieme relatie. Of spar met deze AI Psycholoog (elke week een gratis chatsessie, wil je meer dan betaal je een klein bedrag, inloggen bij chatgpt - dat wijst zich vanzelf).

Een op de vijf mannen en een op de tien vrouwen gaat vreemd. In haar boek De Duivelsdriehoek onderzoekt Carolien Roodvoets de psychologie van het overspel. 'Wie zijn partner langdurig bedriegt, laadt een existentiële schuld op zich.'

De meeste mensen doen maar wat in de liefde. Ze trouwen met romantische verwachtingen maar als hun relatie na een jaar of wat is doorgeroest, beginnen ze net zo makkelijk iets met een leuke collega. Moet kunnen, denken ze, alles in de hand. Maar wat begint als een onschuldig avontuurtje eindigt vaak in een klassiek drama. Met een relatiecrisis tot gevolg die kan leiden tot echtscheiding en in het ergste geval tot opname in een inrichting of moord.

Vreemdgaan is een fascinerend fenomeen, vindt relatietherapeute en seksuologe Carolien Roodvoets. Waarom storten zovelen zich in een buitenechtelijke relatie terwijl er alleen maar ellende van komt? Jarenlang had ze een praktijk in Rotterdam, waar ze zich specialiseerde in therapie voor hoogopgeleide vrouwen die niet aan een partner konden komen. Succesvolle juristen en notarissen die in de liefde klein en verlegen bleken. Onder hen bevond zich een aanzienlijke groep minnaressen.

Tijdens haar werk bij een Riagg kreeg ze veel bedrogen echtgenotes in de therapiekamer, soms met hun man in hun kielzog. En steeds zag ze hetzelfde patroon, dezelfde motieven, dezelfde valkuilen. 'De spelers spelen elke keer hetzelfde spel', zegt ze, 'zonder te snappen wat er gaande is.'

In haar boek De Duivelsdriehoek, dat vandaag verschijnt, probeert ze de psychologische drijfveren van de driehoeksverhouding begrijpelijk te maken. Haar boodschap: weet waaraan je begint want een buitenechtelijke verhouding is verslavend en dus gevaarlijk. 'Ik zie nog te veel mensen die in zo'n verhouding rollen zonder de consequenties te overzien. Er zijn er maar weinig die na een halfjaar zeggen: het was leuk, nu ga ik weer. Meestal escaleert de situatie.'

Roodvoets schat dat een op de vijf mannen en een op de tien vrouwen vreemdgaat. Hoger opgeleide vrouwen blijken vaker een verhouding aan te gaan dan lager opgeleide vrouwen, waarschijnlijk omdat zij vaker werken en dus meer mannen tegenkomen. Maar de vrouwen zonder betaalde baan zijn aan een inhaalslag bezig, zegt ze. 'Zij laten zich in een ongelukkig huwelijk niet meer achter het aanrecht duwen maar zoeken een aanvullende relatie.'

In haar boek beschrijft ze de driehoeksverhouding die verreweg het meeste voorkomt en waarbij ook de heftigste krachten vrijkomen: die van de gebonden man (meestal met kinderen) met de ongebonden minnares. Vrouwen met een verhouding hakken volgens haar vaak sneller knopen door. Zij beseffen wat een lange geheime verhouding voor alle partijen betekent. Mannen daarentegen kunnen beter liegen en zijn in staat soms jarenlang een dubbelleven te leiden.

Maar hun minnares, die met kerst alleen zit, en met oud en nieuw, die zich realiseert dat ze niet eens afscheid van hem kan nemen als hij doodgaat, die eist na verloop van tijd bestaansrecht, na soms jarenlang te zijn weggemoffeld. En dan beginnen de problemen, want mannen houden niet van gezeur, en al helemaal niet in de liefde.

Volgens Annelies Pennings, directeur van een relatiebureau, heeft 70 procent van de alleenstaande vrouwen boven de 30 weleens een relatie met een gebonden man gehad. Dat zou neerkomen op ruim driehonderdduizend minnaressen. Alleen vrouwen, schrijft Renate Dorrestein in haar boek Korte metten, zijn 'zwakzinnig genoeg om zeven jaar lang genoegen te nemen met een minnaar die hen uitsluitend op zondagmiddag bezoekt tussen het einde van de voetbalwedstrijd en het moment dat moeders thuis de piepers opzet'.

Het heeft allemaal te maken met bindingsangst, aldus Roodvoets. De minnares kampt met intimiteitsproblemen waarvan de oorzaak veelal in de jeugd ligt. Ze is nog niet toe aan een gelijkwaardige relatie.

Acht van de tien minnaressen hebben volgens Roodvoets een 'vader-dochter wond': de vader was afwezig, streng of agressief. De dochter zoekt op volwassen leeftijd nog altijd naar bevestiging. Ze verlangt naar binding en heeft er tevens angst voor. Wie zich aan iemand bindt, laat zich kennen en de minnares is bang dat ze na weging te licht wordt bevonden. Als ze zich hecht, loopt ze het risico opnieuw te worden verlaten. De affaire met een getrouwde man biedt haar een 'makkelijke vorm van intimiteit': voordat hij te dichtbij komt, gaat hij weer.

Roodvoets: 'Het is veel moeilijker 's avonds intiem met je partner te zijn en de volgende dag weer met de teleurstellingen van alledag te moeten omgaan. In een gewone relatie moet je knokken om afstand en nabijheid in overeenstemming te brengen. In een verhouding heb je weinig tijd samen, dus is de passie altijd op een hoogtepunt. En ben je minder kritisch. Wat kan jou die onhebbelijkheden schelen, hij gaat toch zo de deur weer uit.'

Ook de vreemdganger heeft een motief. Roodvoets onderscheidt verschillende typen, van de vaderlijke Zeus tot Hermes, de eeuwige adolescent. Allemaal worstelen ze met het opbouwen van een intieme relatie en net als bij de minnares heeft dat vaak te maken met hun opvoeding. De verhouding biedt een ontsnappingskans: fantaseren over hoe het zou kunnen zijn, is aantrekkelijker dan de sleur van het huwelijk.

Roodvoets schetst in haar boek de chronologie van de driehoeksrelatie, doorspekt met (geanonimiseerde) verhalen die ze in haar praktijk optekende. De onvrede van de vreemdganger over zijn bestaande relatie, het verslavende van de buitenechtelijke verhouding, de toenemende druk van de minnares die van haar onzichtbare status af wil, de problematische doorstart van zijn huwelijk.

Als de minnares haar getrouwde partner niet kwijt wil, zegt Roodvoets, moet ze hem niet laten kiezen. Want negen van de tien keer verliest ze het van zijn echtgenote. Hij wil niet kiezen. De driehoek biedt een oplossing voor zijn innerlijke verscheurdheid: als een van beide vrouwen wegvalt, verdwijnt de balans uit zijn leven. Maar als hij wordt gedwongen, geeft het vaderschap vaak de doorslag: niemand laat graag zijn kinderen in de steek.

Het allerberoerdste, zegt Roodvoets, is een huwelijk dat vervolgens doorstrompelt. Waarin de verbittering toeslaat, de partners vastlopen in de schuldvraag en geen van beiden voor zichzelf durft te kiezen. Uit schaamte, angst voor eenzaamheid of vanwege financiële problemen.

Wat helpt, is een boetedoening. 'Wie zijn partner langdurig bedriegt, laadt een existentiële schuld op zich. Die kun je alleen kwijtraken door opnieuw te investeren in je relatie. Misschien moet je de ander zelfs vragen hoe je je schuld kunt inlossen.'

Wat ook helpt, is wraak. Roodvoets vertelt met graagte over actrice Adelheid Roosen, die na het bedrog van haar vriend diens huis onderkalkte: 'Ik kan niet slapen want mijn vriendje heeft geneukt met de buurvrouw.' Op wraak heerst een taboe in de westerse samenleving, zegt ze, en vrouwen zijn niet goed in het bedenken van creatieve wraakacties. Terwijl het koelen van je woede gezonder is dan jarenlange slopende verwijten.

Het minnaressenschap is niet meer wat het geweest is. Vroeger heette de minnares nog maitresse, kreeg ze een klein buiten cadeau en werd ze haar verdere leven onderhouden. De moderne minnares moet zichzelf bedruipen en is nog veel geld kwijt ook aan haar geheime liefde. Als hij komt eten, kan ze hem geen andijviestamppot met spekjes voor zetten.

Roodvoets kent minnaressen die al twintig jaar een verhouding hebben met een getrouwde man. 'Die kennen hun beperkingen, weten dat ze een volwaardige relatie niet aankunnen. En dus zeuren ze niet dat hij er niet is met kerst.' Maar bij het gros van de vrouwen, weet ze, keert de driehoeksverhouding zich uiteindelijk tegen hen.

Zo schreef Renate Rubinstein na het overlijden van Simon Carmiggelt een boek over hun liefdesrelatie, die tien jaar had geduurd. 'Haar behoefte aan erkenning is in het hele boek voelbaar', schrijft Roodvoets. De minnaressen die bij haar komen zijn vertwijfeld omdat ze niet verkozen worden, terwijl ze toch zelf zeker weten dat ze de beste partij zijn. Of omdat ze zich maar niet van hem kunnen losmaken. 'Tien keer afscheid nemen en dat niet volhouden, is niet uitzonderlijk.'

Advies op maat is er niet, zegt ze. 'We zoeken samen uit waar die man voor staat. Ik houd ze een spiegel voor, vertel dat er een reden moet zijn waarom ze zich in zo'n situatie bevinden.'

Het is opvallend, zegt ze, hoe minnaressen en vreemdgangers hun relatie romantiseren. Eindelijk, vertellen ze haar, hebben ze de ware gevonden. 'Ik maak hun duidelijk dat de context van de driehoek die heftige gevoelens bepaalt. De passie ontstaat omdat hij niet beschikbaar is. Niet voor niets krabbelen veel minnaressen terug als de vreemdganger voor haar dreigt te gaan kiezen. Ze zijn bang voor die gelijkwaardige relatie.'

'Zoek jezelf' is de les die ze vreemdganger en minnares zou willen meegeven. Vreemdgaan is een keuze, meent ze, en wie ertoe overgaat kan er maar beter van leren. Vreemdgangers nemen volgens haar te weinig verantwoordelijkheid voor hun daden. 'Ze stappen zonder na te denken in een verhouding en roepen dan later ach en wee. Maar zelfs een slippertje heeft al consequenties, ook al besluit je dat thuis niet op te biechten. Het verandert je zelfbeeld en dus je relatie.' Minnaressen moeten leren voor zichzelf te kiezen. Anders blijft alles en iedereen een optie, 'als het maar leuk is'.

En de echtgenotes? Het zijn niet altijd slechte huwelijken waarin wordt vreemdgegaan, zegt Roodvoets. Meestal is het contact tussen de partners verwaterd. 'Als je belangrijke dingen deelt, is overspel minder makkelijk.' Interessant blijven voor je partner, dat is de clou. 'Mannen zijn nu eenmaal weinig blij te maken met een gesprek over koetjes en kalfjes. Beroerd, maar het is zo. En vrouwen kunnen best zeuren over kleine dingen. Zo, dat hun partner het gevoel krijgt dat hij niks goed doet. En juist waardering is een heel gevoelig punt bij mannen.'

Veel stellen stappen nog altijd met torenhoge verwachtingen het huwelijk in, weet Roodvoets. Dat ze elkaar woordenloos zullen aanvoelen, dat ze voor de ander altijd op de eerste plaats zullen komen. Maar de 'pampergeneratie heeft te weinig frustratietolerantie', schrijft ze. De twintigers en dertigers van nu, opgegroeid in welvaart en met het geloof in de maakbaarheid van het leven, veronderstellen dat het in de liefde ook een beetje vanzelf zal gaan.

Haar motto: een relatie moet je onderhouden. 'Het is een dooddoener maar het gebeurt zo vaak niet.' En verder maar accepteren dat het soms tobben blijft.

Editor: Carolien Roodvoets: De Duivelsdriehoek.

© 2007 de Volkskrant

Permalink: http://www.hartenziel.nl/artikel/allemaal_bindingsangst